Zelzele anında neler yapılmalı? Sarsıntı öncesi ve sonrasında hangi önlemler alınmalı?
Seher Alp
8 min read
Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesinde, sarsıntı anında ve sonrasında yapılacaklara ait bilgilendirmede bulunuldu.
DEPREM ÖNCESİ HANGİ ÖNLEMLER ALINMALI?
-Yerleşim bölgeleri titizlikle belirlenmelidir. Kaygan ve ovalık bölgeler iskana açılmamalıdır. Konutlar gevşek toprağa sahip meyilli yerlere yapılmamalıdır.
-Yapılar zelzele tesirlerine karşı sağlam inşa edilmelidir. (Yapı Tekniğine ve İnşaat Yönetmeliğine uygun olarak)
-İmar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlere mesken ve bina yapılmamalıdır.
-Dik yarların yakınına, dik boğaz ve vadilerin içine bina yapılmamalıdır.
-Çok kar yağan ve çığ gelen yamaçlarda bina yapılmamalıdır.
-Mevcut binaların dayanıklılıkları artırılmalıdır.
-Konutlara sarsıntı sigortası yaptırılmalıdır.
DEPREM ÖNCESİ MESKENDE ALINACAK ÖNLEMELER NELERDİR?
Bu tedbirlerin yanı sıra, yapısal olamayan, yani binadan değil de eşyalardan kaynaklanacak hasarlardan korunmak için günlük kullandığımız eşyalarımızın mesken içerisine yerleştirilmesinde aşağıda sayılan tedbirleri almalıyız:
-Dolap üzerine konulan eşya ve ofis gereçleri kayarak düşmelerini önlemek için plastik tutucu gereç yahut yapıştırıcılarla sabitlenmelidir.
-Soba ve başka ısıtıcılar sağlam materyallerle duvara yahut yere sabitlenmelidir.
-Dolaplar ve devrilebilecek gibisi eşyalar birbirine ve duvara sabitlenmelidir. Şayet sabitlenen eşya ve duvar ortasında boşluk kalıyorsa, çarpma tesirini düşürmek için ortaya bir dolgu materyali konulmalıdır.
-Tavan ve duvara asılan avize, klima vb. aygıtlar bulundukları yere yüklerini taşıyacak halde, duvar ve pencerelerden gereğince uzağa ve kanca ile asılmalıdır.
-İçinde ağır eşyalar bulunan dolap kapakları mekanik kilitler takılarak sıkıca kapalı kalmaları sağlanmalı.
-Tezgah üzerindeki kayabilecek beyaz eşyaların altına metal profil koyarak bunların kayması önlenmelidir.
-Zehirli, patlayıcı, yanıcı hususlar düşmeyecek bir pozisyonda sabitlenmeli ve kırılmayacak bir halde depolanmalıdır. Bu unsurların üzerlerine fosforlu, belirleyici etiketler konulmalıdır.
-Rafların önüne elastik bant ya da tel eklenebilir. Küçük objeler ve şişeler, birbirlerine çarpmayacak ve devrilmeyecek biçimde, kutuların içine yerleştirilmelidir.
-Gaz kaçağı ve yangına karşı, gaz vanası ve elektrik sigortaları otomatik hale getirilmelidir.
-Binadan ivedilikle çıkmak için kullanılacak yollardaki tehlikeler ortadan kaldırılmalı, bu yollar işaretlenmeli, çıkışı engelleyebilecek eşyalar çıkış yolu üzerinden kaldırılmalıdır.
-Geniş çıkış yolları oluşturulmalıdır. Dışa hakikat açılan kapılar kullanılmalı, acil çıkış kapıları kilitli olmamalıdır. Acil çıkışlar aydınlatılmalıdır.
-Karyolalar pencerenin ve üzerine devrilebilecek ağır dolapların yanına konulmamalı, karyolanın üzerinde ağır eşya olan raf bulundurulmamalıdır.
-Tüm bireylerin iştiraki ile (evde, iş yerinde, apartmanda, okulda) “Afete hazırlık planları” yapılmalı, her altı ayda bir bu plan gözden geçirilmelidir. Vakit zaman bu plana nazaran nasıl davranılması gerektiğinin tatbikatları yapılmalıdır.
-Bir afet ve acil durumda meskene ulaşılamayacak durumlar için aile bireyleri ile bağlantının nasıl sağlanacağı, alternatif buluşma yerleri ve bireylerin ulaşabileceği bölge dışı irtibat şahsı (ev, işyeri, okul içinde, dışında ve ya mahalle dışında) belirlenmelidir.
-Önemli evraklar (kimlik kartları, tapu, sigorta dokümanları, sıhhat karnesi, diplomalar, pasaport, banka cüzdanı vb.) kopyaları hazırlanarak su geçirmeyecek bir halde saklanmalı, ayrıyeten bu evrakların bir örneği de bölge dışı temas bireyinde bulunmalıdır.
-Bina idaresince evvelden belirlenen, mesken yahut iş yerinin özelliği ve büyüklüğüne nazaran uygun yangın söndürme aygıtı kesinlikle bulundurulmalı ve periyodik bakımları da yaptırılmalıdır. Bu aygıtlar;
- Kolayca ulaşılabilecek bir yerde tutulmalıdır.
- Yeri herkes tarafından bilinmelidir.
- Duvara sıkıca sabitlenmelidir.
- Her yıl ilgili firma tarafından bakımı yapılmalıdır.
- Bir defa kullanıldıktan sonra kesinlikle tekrar doldurulmalıdır.
-Binalarda asansörlerin kapı yanlarına “Deprem Sırasında Kullanılmaz” levhası asılmalıdır.
DEPREM ANINDA NE YAPILMALI?
Depremlerde can ve mal kayıplarının artmasının en değerli nedenlerinden biri de sarsıntı sırasında şahısların kendilerini nasıl koruyacaklarını ve ne yapmaları gerektiğini bilmemeleridir.
Depreme binada yakalandıysanız;
-Kesinlikle panik yapmayınız.
-Sabitlenmemiş dolap, raf, pencere vb. eşyalardan uzak durunuz.
-Varsa sağlam sandalyelerle desteklenmiş masa altına yahut dolgun ve hacimli koltuk, kanepe, içi dolu sandık üzere muhafaza sağlayabilecek eşya yanına çömelerek yahut uzanarak kendinize hayat üçgeni oluşturun. Başınızı iki elinizin ortasına alarak yahut bir esirgeyici (yastık, kitap vb) materyal ile koruyun. Sarsıntı geçene dek bekleyin. İnançlı bir yer bulup, diz üstü ÇÖK, baş ve enseyi koruyacak biçimde KAPAN, düşmemek için sabit bir yere TUTUN hareketini yapın. Zelzele sırasında sarsıntı durana kadar olduğunuz yerde kalın.
-Cam, pencere, dışarıya bakan duvar ve kapılardan, aydınlatma tesisatı yahut armatürü üzere üzerinize düşecek her tıp eşyadan uzak durun.
-Size yakın çok sağlam ve yüke güçlü bildiğiniz bir kapı değilse, kapıyı kullanmayın. Birçok iç yer kapısı basitçe inşa edilmiştir ve sizi korumaktan uzaktır.
-Merdivenlere ya da çıkışlara hakikat koşmayın. Sarsıntı bitene kadar içeride kalın, lakin sarsıntı bitince dışarı çıkmak inançlıdır. Sarsıntı sırasında binayı terk etmeye çalışmayın.
-Araştırmalar, birçok yaralanmanın bina içinde hareket ederken yahut dışarı çıkmaya çalışırken oluştuğunu göstermektedir.
-Balkona çıkmayın.
-Balkonlardan ya da pencerelerden atlamayın.
-Asansör kullanmayın.
-Acil durumları ve yangınları bildirmek dışında telefonları kullanmayın. Kibrit ve çakmak yakmayın, elektrik düğmelerine dokunmayın.
-Elektriklerin kesilebileceğinin; yangın alarmlarının çalışabileceğinin ve yangın söndürme sistemlerinin devreye girebileceğinin farkında olun
-Tekerlekli sandalyede iseniz tekerlekleri kilitleyerek başınızı ve boynunuzu müdafaaya alın.
-Mutfak, imalathane, laboratuvar üzere iş aletlerinin bulunduğu yerlerde; ocak, fırın vb. aygıtları kapatın. Dökülebilecek materyal ve unsurlardan uzaklaşın.
-Sarsıntı geçtikten sonra elektrik, gaz ve su vanalarını kapatın; soba ve ısıtıcıları söndürün. Öbür güvenlik tedbirlerini alın; daha evvelden hazırlanmış acil durum çantası ile gerekli olan eşya ve malzemeyi yanınıza alarak binayı daha evvel tespit ettiğiniz yoldan derhal terk edip toplanma bölgesine gidin.
-Her büyük sarsıntıdan sonra kesinlikle artçı sarsıntı olur. Artçı sarsıntılar vakit içerisinde seyrekleşir ve büyüklükleri azalır. Artçı zelzeleler hasarlı binalarda ziyana yol açabilir. Bu nedenle sarsıntılar büsbütün bitene kadar hasarlı binalara girmeyin.
-Artçı sarsıntılar sırasında da ana sarsıntıda yapmanız gerekenleri yapın.
-Bina dışında açık alandaysanız
-Dışarıda kalın.
-Enerji çizgilerinden, öbür binalardan, direklerden, ağaçlardan ve duvar tabanlarından uzaklaşın.
-Açık yerde çömelerek etraftan gelen tehlikelere karşı hazırlıklı olun.
-Deniz kıyısından uzaklaşın.
-Toprak kayması, taş yahut kaya düşebilecek yamaç altlarında bulunmayın. Bu türlü bir ortamda bulunuyorsanız, en seri halde inançlı bir ortama geçin.
-Binalardan düşebilecek baca, cam kırıkları ve sıvalara karşı önlemli olun.
-Toprak altındaki kanalizasyon, elektrik ve gaz çizgilerinden gelecek tehlikelere karşı dikkatli olun.
-En büyük tehlike binaların dış duvarlarının yıkılmasıdır. Sarsıntılardaki ölümlerin değerli bir kısmını bina içinden dışarı kaçarak enkaz altında kalanlar oluşturabilmektedir. Sarsıntı sırasındaki yer hareketi nadiren mevte yahut yaralanmaya sebep olur. Sarsıntıyla ilgili birden fazla vefat çöken duvarlar, parçalanan camlar ve düşen eşyalardan kaynaklanmaktadır.
Deprem sırasında araç kullanıyorsanız;
-Araç kara yolunda seyir halindeyken sarsıntı olursa ve bulunduğunuz yer inançlı ise ( bina, ağaç, direkler yanında, üst geçit altlarında durmaktan sakınarak) yolu kapatmadan, sağa yanaşıp durun. Kontak anahtarını yerinde bırakıp, pencereler kapalı olarak araç içerisinde kalın.
-Sarsıntının geçmesini ihtiyatla bekleyin. Sarsıntıda hasar gören yol, köprü ve rampaları kullanmayın.
-Normal trafikten, ağaçlardan, direklerden ve güç nakil sınırlarından mümkün olduğu kadar uzaklaşın. Fakat sarsıntı durduktan sonra açık alanlara gidin.
-Araç meskun mahallerde ise ya da inançlı bir yerde değilse aracı durdurun; kontak anahtarını üzerinde bırakarak aracı terk edin ve açık alanlara gidin.
-Bir tünelin içinde iseniz ve çıkışa yakın değilseniz, aracınızı durdurup aşağıya inin ve aracınızın yanına yan yatarak ayaklarınızı karnınıza çekin, ellerinizi de başınızın üstüne kavuşturun.
-Kapalı bir otoparkta iseniz; otomobilinizin dışına çıkıp yanına yatın. Üzerinize yıkılacak tavan, tünel üzere büyük kitleler aracı tahminen ezecek, lakin yok etmeyecektir. Araç içinde olduğunuz takdirde, üzerinize düşen bir modül ile ezilmenize sebep olabilir.
Deprem anında metroda yahut başka toplu taşıma araçlarındaysanız;
-Gerekmedikçe, muhakkak metro ve trenden inmeyin. Elektriğe kapılabilir yahut öbür bir trenin çarpması ile ziyan görebilirsiniz.
-Trenin içinde sıkıca tutturulmuş askı, korkuluk yahut rastgele bir yere tutunun.
-Metro yahut tren çalışanı tarafından verilen talimatları izleyin.
ENKAZ ALTINDA NE YAPILMALI?
-Paniklemeden durumunuzu denetim edin.
-Kibrit ve çakmak yakmayın.
-Hareket etmeyin ve toz kaldırmayın.
-Hareket kabiliyetiniz kısıtlanmışsa çıkış için hayatınızı riske atacak hareketlere kalkışmayın
-Ağzınızı ve burnunuzu mendil ya da kıyafetinizle kapatın.
-Borulara ya da duvarlara vurarak yerinizi arama kurtarma gruplarına bildirmeye çalışın ve ıslık çalın. Bağırmayı son deva olarak kullanın. Zira bağırmak tehlikeli boyutlarda toz yutmanıza neden olabir.
-Enerjinizi en tasarruflu biçimde kullanmak için hareketlerinizi denetim altında tutun.
